Czerwiec to miesiąc, w którym pracownicy Karkonoskiego Parku Narodowego corocznie zapraszają na Dzień Laboranta. W tym roku dr hab. n. farm. Sylwia Zielińska, kierownik Zakładu Biotechnologii Farmaceutycznej Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu poprowadziła wykład z pokazem „Z domu laboranta: Ile zostało alchemii we współczesnej filozofii przyrody”. Richard Hubel z www.kittelovomuzeum.cz opowiadał o słynnym zielarzu i uzdrowicielu Janie Kittelu z Gór Izerskich, a Zbigniew Madurowicz, wiceprezes Dolnośląskiej Izby Aptekarskiej przedstawił swoją, jedną z największych w Polsce, kolekcję aptekarskich etykiet z minionych wieków.
Wszystko to działo się 12 czerwca w Centrum Informacyjnym Karkonoskiego Parku Narodowego w Karpaczu-Wilczej Porębie przy ulicy Leśnej 9, gdzie mieści się w jednym z niewielu zachowanych w regionie domów o typowej karkonoskiej architekturze. W sąsiadującym z nim niewielkim budynku znajduje się Domek Laboranta, gdzie można obejrzeć rekwizyty związane ze sztuką zielarską. Na wyłożonych w witrynach pudełkach i butelkach, które są są kopiami oryginałów z Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze widnieją napisy: Balsam vitae, Bals. Angelicus, Spiritus nitri dulcis, Rad. bellebori nigri. Są tu również laboranckie koncesje i portret Ernsta Zölfela, ostatniego laboranta z Karpacza i obraz jego domu oraz reprodukcja XVI-wiecznej mapy Hüttela z dwojgiem zielarzy wykopujacych korzenie. Na planszach opisano właściwości leczniczych roślin występujących w Karkonoszach: dziewięćsiła bezłodygowego, krokusa, pierwiosnka wyniosłego, naparstnicy purpurowej, arniki gorskiej, lilii złotogłów i różeńca górskiego. Z okna domku widać Ogród Karkonoskich Ziół i Krzewów z ponad 100 gatunkami roślin leczniczych, wykorzystywanych przez laborantów. Stworzono go na bazie kolekcji sadzonek z Karkonoskiego Żywego Banku Genów w Jagniątkowie. Jest podzielony na kwatery prezentujące rośliny różnych górskich siedlisk: łąk, torfowisk, ziołołorośli nadrzecznych i górskich, traworośli, borówczysk, wysokogórskich muraw i zbiorowisk naskalnych. Są tu również gatunki leśne piętra pogórza, regla dolnego i górnego, rosnące w warstwie runa i krzewów. Wszystkie rośliny są oznaczone i opisane na tabliczkach.
W Karpaczu, dawnej „wsi laborantów”, przy głównej ulicy Konstytucji 3 Maja 26 zachował się także dom ostatniego laboranta, Ernsta Augusta Zölfela. W budynku znajdują się biura i mieszkania, a o słynnym mieszkańcu przypomina tablica na fasadzie i ozdobny kamień. Kilkaset metrów dalej, w Muzeum Sportu i Turystyki na stałej ekspozycji wyeksponowano rzeźbiony tryptyk wykonany w Szkole Snycerskiej w Cieplicach Śląskich w latach 30. XX wieku, który przedstawia trzy sceny z życia laborantów: zbieranie leczniczych roślin w górach, kuchnia laborancka i wizerunek Ducha Gór. Znajduje się tu również książeczka Hansa Reitziga „Die Laboranten von Krummhübel” (Breslau 1943), niewielka monografia poświęcona laborantom z okolic Karpacza, z historią regionalnego ziołolecznictwa i dawnymi recepturami. Obejrzymy tu także kopie koncesji, kocioł do warzenia ziół, kozik zielarski, kolby z ziołami i oryginalne pudełka na leki, m.in. pulver sudeticus – proszek sudecki, z wizerunkiem goryczki. Karpackie muzeum jest kontynuatorem Heimathaus – Muzeum Regionalnego z 1936 r., w którym była zrekonstruowana pracownia laborancka (można ją obejrzeć na zdjęciu). W 1954 r. zostało ono zamknięte, a jego zbiory trafiły do innych placówek. Muzeum reaktywowano w 1974 i dziś to jedno z niewielu miejsc, które przypomina laborancką historię.
Po laborantach pozostała również opera Karla Eckarta „Der Laborant im Riesengebirge”, opowiadanie Theodora Fontane’a „Der letzte Laborant”, receptury i legendy. Historia górskich zielarzy wciąż jest mało znana; istnieje zaledwie kilka miejsc, które przypominają ich działalność. W Miłkowie, niewielkiej wsi koło Karpacza, na murze kościoła św. Jadwigi przetrwało kilka barokowych bogato zdobionych nagrobków laborantów z XVIII w. Muzeum Karkonoskie w Jeleniej Górze posiada kolekcję kilkudziesięciu oryginalnych XIX-wiecznych eksponatów laboranckich pochodzących z przedwojennego Muzeum Regionalnego w Karpaczu: butle zasobowe z kamionki, kosze ze słomy i korzeni sosny, konew bednarska, malowane butle i pudełka z kory brzozy. Widnieją na nich napisy: Pulv. vitae, Oleum menthae piperitae, Oleum cinamoni, Rad. valeriae officin., Balsam vitae, Aqua cinamoni simplex. Część z przedmiotów jest wyeksponowana w polichromowanej szafie z 1768 r. , która również mogła służyć laborantom. Muzeum ma w swoich archiwach także oryginalne koncesje laboranckie z XVIII i XIX w., wraz z listą specyfików dopuszczonych do produkcji przez pruskie władze. Dysponuje również grafiką podarowaną przez Marie Zölfel, wdowę po ostatnim laborancie, z widokiem ich domu w Karpaczu.
Co karkonoskich ziołach, które zbierali laboranci – czytaj w kolejnym odcinku